Rouwverwerking
Rouwverwerking
|
Marina Stobbelaar-Vonk, uitvaartexpert • Update: 4 januari 2024 |
Als u een dierbare verliest dan zult u hem of haar missen. Het maakt niet uit of iemand na een langdurig ziekbed of plotseling is overleden; het is de eerste maanden vaak moeilijk te begrijpen dat een dierbare echt weg is en niet meer terugkomt. Het missen lijkt niet minder te worden en er komt steeds weer een nieuwe dag die u zonder uw dierbare moet doorkomen. Tijdens het rouwproces krijgt u te maken met tal van emoties. Hoe gaat u hier mee om? En wat zijn tips bij de rouwverwerking?
Rouwverwerking is persoonlijk
Rouwverwerking is persoonlijk en kost tijd. De meeste mensen verwachten vaak dat een rouwperiode na zes maanden voorbij is, maar dat is niet bij iedere persoon zo. Bij de meeste mensen kost de rouwverwerking een aantal jaren en gaan ze door een aantal fases. Pas wanneer u iemands dood een plekje hebt gegeven en aan uw overleden dierbare kunt terugdenken zonder daar direct bedroefd van te worden, heeft u het verlies een plaats gegeven.
Vijf verschillende rouwfases
De psychiater Elisabeth Kübler-Ross heeft vijf verschillende rouwfases beschreven die de meeste mensen geheel of gedeeltelijk doorlopen tijdens het overlijden van een dierbare. Ook al zijn deze fases in een bepaalde volgorde omschreven, toch doorloopt ieder mens ze weer op een andere manier. Het kan dus heel goed dat deze volgorde niet voor u geldt. Rouwen is namelijk altijd een individueel proces.
1. De ontkenningsfase
De eerste fase van de rouwverwerking bestaat meestal uit ontkenning. Het is een afweermechanisme van uw brein. U ontkent de waarheid, omdat deze te hard is.
2. De fase van boosheid
Tijdens de rouwverwerking ervaren veel mensen ook een soort boosheid. Ze zijn niet alleen verdrietig, maar ook boos op het lot, op de artsen, op de omgeving of op God. Als u zich boos voelt, is dit niet iets abnormaals. Het is eigenlijk een heel gezond verdedigingsmechanisme.
3. De fase waarbij u het gevecht aangaat
In de derde fase komt het besef dat verdriet en boosheid u niet verder helpen. De meeste mensen willen het verlies dan verwerken door het gevecht aan te gaan of door doelen te stellen. Bekende voorbeelden hiervan zijn het maken van een lange fietstocht, het lopen van een marathon, stoppen met roken of drinken of het maken van een verre reis.
4. De depressieve fase
Na verloop van tijd komt u erachter dat ontkennen, boosheid en vechten niet helpt om het verlies te verwerken. Wat volgt is teleurstelling en dit kan leiden tot een depressieve fase. U voelt zich machteloos, huilt veel en het verdriet komt naar boven.
5. De fase van acceptatie
Er breekt een dag aan dat u probeert om het verlies een plekje te geven. Natuurlijk mist u uw dierbare nog en bent u hem of haar niet vergeten, maar u wilt weer verder met uw leven. U probeert u leven in te richten zonder uw dierbare.
Tips bij de rouwverwerking
Gedurende het proces van rouwverwerking kan het troost bieden om bij het verlies stil te staan. Er zijn tal van manieren waarop u dat kunt doen. Hieronder geven wij u een aantal tips.
Bezoek een speciale plek
Gedenk de overledene door een bijzondere plek te bezoeken, zoals zijn of haar graf of de plek waar de as is uitgestrooid. Het kan natuurlijk ook een speciale plek zijn uit jullie verleden, zoals het strand, een park of een stad.
Schrijf een brief
Is er nog iets dat u graag had willen zeggen tegen uw dierbare? Schrijf dit dan op in een brief. Dit kan helpen om het verlies te verwerken. U kunt de brief bewaren, hem versturen met flessenpost of oplaten aan een wensballon.
Maak een altaartje in huis
Kies een hoekje in huis waar u wat spullen en foto’s van uw overleden dierbare bij elkaar zet. Zet er een bloem of een kaarsje bij. Dit kleine altaartje is een fijne en mooie plek om uw dierbare te herdenken.
Haal herinneringen op met elkaar
Kom met familie en/of vrienden bij elkaar om herinneringen op te halen en te praten over de dierbare. Ga samen iets doen wat jullie met hem of haar deden of bekijk foto’s en video’s.
Doe iets wat uw dierbare graag deed
Doe iets wat uw overleden dierbare graag deed. Luister bijvoorbeeld naar zijn of haar favoriete liedjes of kook het lievelingseten van hem of haar.
Rouwverwerking bij kinderen
Iedereen wordt tijdens het leven geconfronteerd met afscheid en verlies. Ook kinderen krijgen te maken met deze facetten van het leven en de pijn en verdriet die verlies met zich meebrengt. Niet alleen de grote verliezen zijn belangrijk, door op juiste wijze om te gaan met kleine verliezen – zoals bijvoorbeeld het verlies van een knuffel – kunnen de eerste stappen gezet worden in het omgaan met gevoelens van rouw. Op die manier is het kind beter voorbereid wanneer de grote verliezen, zoals het overlijden van opa of oma, zich aandienen.
Kinderen leren rouwen
Kinderen kunnen niet van nature begrijpen wat verlies inhoudt, zij zijn hiervoor afhankelijk van de kennis die de ouders hen bijbrengen. Het liefst wilt u als ouder uw kind beschermen tegen deze negatieve gevoelens. Het is echter noodzakelijk om uw kind in het dagelijks leven vertrouwd te maken met rouw. Hoe u dit doet is afhankelijk van de leeftijd van het kind. Het vermogen om concepten als dood en verlies te kunnen omvatten, verandert naarmate het kind ouder wordt.
Kleine kinderen tot vijf jaar
Zeer kleine kinderen kunnen nog niet begrijpen wat de dood inhoudt. Zij hebben nog geen besef van tijd en kunnen daarom niet weten wat het betekent wanneer u zegt dat iemand nooit meer langskomt. Ook al is er geen besef van tijd, kleine kinderen hebben wel gevoelens van verlies en kunnen hier onder lijden. Zo kunnen zij de overledene missen en intens verlangen naar een bezoek van diegene. Het gebrek aan tijdsbesef heeft ook tot gevolg dat kinderen heel snel kunnen schakelen. Op het ene moment kunnen ze intens verdrietig zijn terwijl ze vijf minuten later weer volledig in hun spel op kunnen gaan. Dit is een normale manier van rouwverwerking bij kinderen tot vijf jaar.
Tips in de communicatie
Gebruik eenvoudige woorden wanneer u het kind wilt vertellen dat iemand overleden is. U kunt bijvoorbeeld vertellen dat het lichaam kapot was en de dokter het niet meer kon maken. Het begrip dood betekent nog niets voor het kleine kind. U kunt hier wel mee oefenen door het begrip in het dagelijks leven terug te laten komen. Het is aan te raden om hier niet mee te wachten tot er iemand is overleden, maar al op jonge leeftijd het verschil tussen levend, dood en levenloos te benoemen. Al is het natuurlijk nooit te voorspellen wanneer het kind voor het eerst met de dood geconfronteerd zal worden.
Kinderen van vijf tot negen jaar
Kinderen binnen deze leeftijdscategorie beginnen steeds beter te begrijpen wat doodgaan inhoudt. Vanwege dit besef kunnen er heftige emoties ontstaan zoals verdriet en woede. Ieder kind reageert op een persoonlijke wijze. Het is als ouder belangrijk om eerlijk en open te communiceren. Daarnaast is het ook raadzaam om de eigen emoties te tonen en te blijven praten over de overledene. Een goede manier om de emoties te kanaliseren is het uitvoeren van rituelen, zoals het planten van een herdenkingsboompje.
Kinderen van tien tot achttien jaar
Vanaf een leeftijd van tien jaar hebben kinderen niet alleen een besef van de dood, maar ook dat de dood naasten of henzelf kan treffen. Het overlijden van een familielid kan dan naast verdriet en woede ook veel angst meebrengen. Communiceer daarom helder over de manier waarop iemand is gestorven (zonder in detail te treden) en laat het kind vragen stellen. Wees ook niet bang om uw eigen emoties te tonen, dit is de fase waarin het kind leert hoe het met de pijn van een verlies om moet gaan. Wees er niet alleen in woorden voor het kind, maar troost en kalmeer hem door middel van lichamelijk contact. Op die manier voelt het kind zich gesteund.
Afscheid nemen
Wanneer is een kind oud genoeg om deze mee te nemen naar de uitvaart? Kinderen tot vijf jaar oud hebben over het algemeen nog te weinig besef van afscheid en dood om echt iets mee te krijgen van de uitvaart. Vanaf een leeftijd van tien jaar is er een dusdanig besef dat afscheid een belangrijk onderdeel van de rouwverwerking kan vormen. Het is aan te raden om kinderen vanaf deze leeftijd een kleine rol te geven binnen de uitvaartdienst. Bijvoorbeeld door het ontsteken van een kaars, het voorlezen van een gedicht of het maken van een tekening voor op de kist. Het is echter volledig afhankelijk van het karakter en de ontwikkelingsfase van het kind welke rol deze op zich kan en wil nemen. Het is belangrijk hierbij de grenzen van het kind niet te overschrijden. Uiteindelijk kent u als ouder uw kind het beste en is het aan u om in te schatten wat de mogelijkheden zijn.