Katholieke uitvaart

Met officieel ongeveer 4 miljoen leden (in 2014) is de katholieke kerk de grootste geloofsgemeenschap in Nederland. Wereldwijd is hij met ruim 1,2 miljard leden ook de grootste. Hoe gaan katholieken om met de dood en hoe ziet een katholieke uitvaart eruit?

Omgaan met de dood

Allereerst zijn katholieken, net als alle andere Nederlanders gebonden aan de Nederlandse wetgeving. De Wet op de Lijkbezorging zegt dat overledenen niet eerder dan 36 uur na hun overlijden begraven of gecremeerd mogen worden en dat de uitvaart uiterlijk op de zesde werkdag na het overlijden moet plaatsvinden.

Katholieke geloven in het eeuwige leven. Overledenen wacht na hun dood een verblijf in het hiernamaals, aan de zijde van God. Om met een zuiver geweten de stap naar dat hiernamaals te kunnen zetten krijgen katholieken die op sterven liggen heet Sacrament der Zieken. Een priester neemt de biecht af en zalft het hoofd en de handen van de zieke met olie. Hierna volgt een absolutie, waardoor de zieke vrij van zonden de overgang kan aangaan. Dit ritueel wordt ook wel ‘bedienen’ of het ‘Heilig Oliesel’ genoemd.

Avondwake en rouwgroet

Volgens het katholieke geloof moeten overledenen begraven worden. Toch kiezen ook steeds meer katholieken voor een crematie, waar ook de kerk doorgaans geen problemen mee heeft. Op de avond voor de uitvaart vindt vaak een ‘avondwake’ plaats, een sobere herdenkingsmis in de kerk. Ook is er vaak gelegenheid om afscheid te nemen van de overledene. Die ligt dan opgebaard in een rouwcentrum of in zijn eigen woning. In België is het gebruikelijk om voor de uitvaart zelf afscheid te nemen en nabestaanden te condoleren bij het betreden van de kerk, waar dan de kist opgesteld staat. Dit noemt men de ‘rouwgroet’.

De uitvaartdienst

Op de dag van de uitvaart vindt een uitvaartdienst plaats in de kerk. Er vinden rituelen plaats met kaarsen, wijwater en wierook. Het kaarslicht symboliseert de verbondenheid met Jezus Christus, het licht van de wereld. Met wijwater worden de kist en het graf gezegend, zodat ze rein zijn beschermd tegen het kwade. Met de wierook wordt de overledene bewierookt als teken van de eerbied die zijn nabestaanden voor hem hebben. Het is gebruikelijk dat een van de naaste familieleden een In Memoriam uitspreekt tijdens de mis en dat er veel muziek ten gehore gebracht wordt. De emoties die daarbij naar boven komen mogen zonder meer geuit worden. Tijdens de dienst wordt meestal ook een herinneringsprentje uitgedeeld, ter nagedachtenis en om de bezoekers van de mis te bedanken voor hun steun.

Bij een begrafenis wordt na afloop van de Heilige Mis de kist naar de begraafplaats gebracht, waar definitief afscheid wordt genomen. De priester spreekt daarbij de woorden uit ‘Stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren’. Met een crematie heeft de katholieke kerk na de uitvaartdienst geen bemoeienis.

Na de begrafenis of crematie

Na afloop van de begrafenis of crematie is het gebruikelijk dat de nabestaanden samen met genodigden de uitvaart afsluiten. Vaak gebeurt dat met een koffietafel, waarbij koffie en broodjes worden geserveerd. Een soberder optie is koffie met cake in een ruimte van het crematorium. Steeds vaker vindt een afscheidsborrel plaats, waarbij het leven van de overleden onder het genot van een hapje en een drankje gevierd wordt.

Herdenkingsdiensten

De overledene wordt ook na zijn uitvaart nog regelmatig herdacht tijdens vieringen in de kerk. Dat gebeurt door middel van ‘intenties’, die nabestaanden bij de kerk kunnen bestellen tegen een gering bedrag. Niet alleen de familie, maar bijvoorbeeld ook verenigingen waarvan de overledene lid was, kunnen die intenties bestellen. Een jaar na het overlijden is het zogenaamde ‘jaargetijde’ en tijdens Allerzielen (2 november) worden alle overledenen van het afgelopen jaar herdacht.