Joodse uitvaart

Joodse uitvaart

Joodse uitvaart
Author: Marina Stobbelaar-Vonk , uitvaartexpert • Update: 4 januari 2024

Jodendom is meer dan een godsdienst. De Joden zijn een volk, dat verspreid over de hele wereld een eigen cultuur en leefwijze heeft. Binnen het Jodendom zijn er drie stromingen: de orthodoxe, de conservatieve en de liberale. In Nederland wonen tussen de 40.000 en 50.000 Joden. Hoe nemen zij afscheid van overledenen?

Tenach en Talmoed

Voor Joden zijn twee geschriften heel belangrijk: de Tenach en de Talmoed. De Tenach komt overeen met het Oude Testament van de christelijke bijbel. Orthodoxe Joden zien het eerste deel van de Tenach, de Tora, als het directe woord van God, dat letterlijk opgevolgd moet worden. Conservatieve en liberale Joden zien het meer als een inspiratiebron, die met de tijd mee kan veranderen.

De Talmoed bevat concrete voorschriften die voortvloeien uit de Tenach. Er zijn 248 geboden en 365 verboden. Orthodoxe Joden volgen deze voorschriften letterlijk op, conservatieve en liberale zien ze meer als een richtlijn. Zo mogen bij een Joods-orthodoxe uitvaart geen vrouwen aanwezig zijn en bij een conservatief of liberaal Joodse uitvaart wel.

Rondom het overlijden

Het leven staat centraal voor alle Joden. Daarom moet ook de laatste levensfase ongestoord verlopen en is euthanasie niet geoorloofd volgens het Joodse geloof. Joden zien het als een plicht om een stervende te bezoeken. De stervende wordt met zoveel mogelijk respect benaderd en behandeld. Bezoekers zullen hem niet aanraken, tenzij hij daar zelf om vraagt. Emoties worden in toom gehouden om het sterven niet nog zwaarder te maken.

Als het overlijden een feit is wordt bij de dode een kaarsje of een lampje neergezet, dat dag en nacht blijft branden tot de begrafenis. De ogen worden gesloten, de armen naast het lichaam gelegd en de overleden wordt geheel bedekt met een wit laken. Het lichaam blijft bedekt, ook tijdens het latere wassen en aankleden. Voor Joden is het niet respectvol om een dode aan te kijken en voor de nabestaanden zou het beter zijn om een levend gezicht als laatste herinnering te hebben.

Voor de begrafenis

De overledene wordt overgebracht naar een rouwcentrum of naar een aparte ruimte bij een Joodse begraafplaats. Daar neemt de Chevra Kaddiesja (de “Heilige Groep”) de verdere rituele verzorging op zich. Iedere Joodse gemeenschap heeft zo’n Chevra Kaddiesja, die bestaat uit mannen en vrouwen. Mannen verzorgen mannen en vrouwen verzorgen vrouwen. De overledene wordt ritueel gewassen en gekleed in een wit gewaad, de tachrichim. Mannen krijgen hun gebedsmantel om, waarvan een klein stukje later zichtbaar uit de gesloten kist steekt. Voor het sluiten van de kist wordt vaak wat aarde uit Israël in de kist gegooid.

De begrafenis

Omdat Joden geloven in een leven na de dood is cremeren geen optie, Joden worden begraven. Het doneren van organen is in overleg met de rabbijn wel mogelijk. Eeuwige grafrust is voor Joden heel belangrijk. Men gelooft in de eeuwigheid van de ziel en orthodoxe Joden gaan er zelfs van uit dat doden zullen herrijzen om herenigd te worden met hun ziel. Joden hebben daarom eigen begraafplaatsen, waar die eeuwige grafrust is gegarandeerd. Het is gebruikelijk om bij een bezoek aan een graf er een steentje op te leggen, als bewijs dat het graf bezocht is.

Een Joodse uitvaart is sober. Bloemen zijn niet vaak aanwezig, voor orthodoxe Joden is dat zelfs ondenkbaar. Verdriet mag wel getoond worden, maar op een beheerste manier. De zeven naaste verwanten van de overledene hebben een scheur in hun kleding gemaakt als uiting van verdriet. Soms vindt er een rouwdienst plaats, maar vaak wordt de kist direct door de Joodse gemeenschap naar het graf begeleid. Daar houdt een rabbijn of een familielid een grafrede, waarna men de kist in het graf laat zakken. Om beurten gooien de aanwezigen drie scheppen zand op de kist, familieleden eerst, totdat het graf opgevuld is.

Na de begrafenis volgen 7 dagen van intensieve rouw, gevolgd door drie weken van minder intensieve rouw. Tot een jaar na de begrafenis zal de familie geen nieuwe kleren kopen en niet naar muziek luisteren.